Əziz Nesin-in “İstanbul Eyaletleri" adlı kitabında "Mikroavtobus Qapısı" adlı hekayə Türkiyədə istifadəyə yararlılıq çalışması ola bilər. Bu hekayədə Əziz Nesin, o vaxt İstanbulda bir-birindən fərqli işləyən mikroavtobusların qapı tutacaqlarından bəhs edir. Heç bir sərnişin qapı tutacaqlarından istifadə edə bilmir və mikroavtobus sürücüləri onları bacarıqsızlıqda günahlandırır. Maraqlıdır ki, sərnişinlər bu vəziyyəti normal görür və günahkar olduqlarını qəbul edirlər. Hekayənin əvvəlində sürücü sərnişinlərə "Bir qapı açmağı öyrənə bilməyən bir adamın bu dünyada niyə yaşayacağını bilmirəm..." deyir. Bu hekayəni oxuyarkən mikroavtobusun qapısını kompüterlə, sərnişinləri isə kompüter istifadəçiləri ilə əvəz etdim. Sürücülər, əlbəttə ki, informasiya sistemlərinin inkişaf etdiriciləri oldular. Axı hekayə heç vaxt mənasını itirməyib. Hekayədə insanların qapı qolu kimi qarşılaşdıqları vasitə, bu gün istifadəsi çətin olan bir kompüter tətbiqi formasına çevrildi.

İstifadəyə yararlılıq nədir?

İstifadəyə yararlılıq termini əslində gündəlik həyatımızda vacib məsələdir. Yeni aldığımız bir elektron cihazın necə işlədiyini anlamaq, hesabımızın yerləşdiyi bankın veb saytında necə EVK (Elektron Vəsait Köçürməsi) etdiyimizi kəşf etmək, həkim və tibb bacılarının xəstəxana məlumat sistemində qeydlərin aparılması, orduda bir əsgərin kompleks silah sistemini istifadə etməsi və ya da ambarımızda olan radionu istədiyimiz kanalla kökləmək üçün göstərdiyimiz səylər istifadəyə yaralılıq işləri ilə birbaşa əlaqəlidir.

İstifadəyə yararlılıq yalnız elektron cihazlarla məhdudlaşmır. Yaşadığımız şəhər, məktəb, iş yeri və ya evimizdəki mühit istifadəyə yararlı olub olmaması baxımından bizim həyatımıza birbaşa təsir edir. Məsələn, şəhərlərimizdəki səkilər o qədər bərbad vəziyyətə gətirilmişdir ki, əlil vətəndaşlarımızın istifadə etmələri demək olar ki, mümkün deyil. Məktəb siniflərindəki masalar o qədər dar və narahatdır ki, şagirdlər ondan istifadə etməkdə çətinlik çəkirlər

İstifadəyə yarlılıq işlərinin faydaları

İstifadəyə yararlılıq işləri məlumat sistemlərini inkişaf etdirənlər tərəfindən lazımsız bir yük kimi qəbul edilə bilər. Ancaq niyə insanlar mağaralarda və ya gecəqondularda yaşamağı seçmirlər və bu insanların arzuladığı rahat və təhlükəsiz bir həyat deyilsə deməli, eyni şey informasiya sistemləri üçün də keçərlidir. Zəif dizayn edilmiş bir interfeys gecəqondudan fərqlənmir. Faydalılıq, insan həyatında insan tərəfindən daha çox istifadə olunan sistemlərin yaradılmasına imkan verdiyi üçün çox vacibdir. Nəticədə, istifadənin faydalarına qısaca nəzər salaq: ⦁ İstifadəçi məmnuniyyətini, məhsulunu və təşkilatçılığını artırmaqla yanaşı İstiqamət haqqında müsbət təsəvvürlər yaradır.
⦁ Məhsulun hazırlanması prosesində xərclərin azaldılmasına kömək edir. Daha mükəmməl bir məhsulun inkişafına imkan verir.
⦁ Məhsulla əlaqəli mənfi inkişaf riskini azaltmağa kömək edir.
⦁ İnkişaf prosesinin ilk mərhələlərində konsepsiyalar, dizayn, axın və Məzmunun etibarlılığının yoxlanılmasına imkan verir.
⦁ Tətbiqdəki mümkün dəyişiklik və problemlərin sayının azaldılmasıtəmin edir.

İsifadəyə yararlılıq anlayışı: Nədir?

Gİstifadəyə yararlılıq İKİ-nin ən mərkəzi və ən vacib məsələsi olduğunu söyləmək səhv olmaz. İstifadəyə yararlılıq mühəndisləri ən çox kompüterlərlə qarşılıqlı əlaqə qurmaq üçün alət və tətbiqlərin istifadəsini asanlaşdırmağı hədəfləyirlər. Bəs istifadəyə yararlılıq nədir? Əslində, əvvəllər də qeyd etdiyimiz kimi, bu gün ətrafımızda bir çox məhsulun "istifadəsi asandır" və ya "istifadəçi dostu" olduğuna dair bir çox reklam görürük. Ancaq təkcə bu terminlər istifadəni izah edə bilərmi?
İstifadəyə yararlılığın nə olduğunu başa düşmək üçün əvvəlcə vacib bir neçə məsələni nəzərdən keçirək. İstifadəyə yararlılıq, ən sadə şəkildə, istifadəçinin və ya dizaynerin bu məhsulun istifadə edilə biləcəyi qənaəti deyil. Yəni bir insanın öz subyektiv qənaəti məhsulu istifadəyə yararlı saymaz. Buna görə də "X məhsulu Y məhsulundan daha çox istifadəyə yararlıdı” şəklində edilən şərhlər və ya “Z məhsulu çox istifadəçi dostudur “şəklində edilən şərhin İKİ baxımından bir mənası yoxdur.

İKİ sahəsində istifadənin nə olduğu mövzusu, əsasən üç fərqli yanaşma qeyd olunur. Bunlar semantik, xüsusiyyət əsaslı yanaşması və əməliyyat yanaşması kimi adlandırıla bilər. Bu üç anlayış aşağıda daha ətraflı izah olunur. İstifadə olunan və istifadə olunmayan şey bu izahlar nəticəsində daha aydın başa düşüləcəkdir.